Het idee dat we in bijzondere tijd leven is van alle tijden. In 2022 is het aantal crisissen dat met een aparte titel aangeduid en herkend wordt misschien wel groter dan ooit. De onzekerheid die dat maatschappelijk maar ook op persoonlijk vlak geeft wordt door ons allen gevoeld. Vooralsnog hebben we hier het idee dat het nog op afstand is, maar snel dichterbij komt, misschien wel heel snel. Maar goed, hoe gaat het dan verder met ons, mij, de mijnen?

In Herfsttij der Middeleeuwen opent Johan Huizinga met het beschrijven van een belangrijk verschil tussen de late middeleeuwen en de moderne tijd. Hij gebruikt daarvoor onder andere de term onmiddelijkheid. De meeste gebeurtenissen overkwamen mensen destijds; ze konden zich geen beeld vormen, ze waren niet voorbereid. Een reis buiten het eigen dorp was bij wijze van spreken al een enorme gebeurtenis waarbij de lotgevallen niet te voorzien en moeilijk indenkbaar waren.

Veel zaken zijn niet meer zo onmiddellijk als in de tijd waarover Huizinga schrijft. Wij kunnen – meer dan eeuwen geleden – ons een idee vormen van wat er gaat komen, maar de dood is nog altijd onmiddellijk, ondanks ons moderne leven en bijbehorende forecasts. Hoe vaak horen we niet iemand zeggen ‘het zat er aan te komen, maar toch was ik verrast’.

Maar er spreekt hoop uit Huizinga’s boek. De veertiende en vijftiende eeuw worden doorgaans gezien als het einde van de middeleeuwen, maar kunnen evengoed gezien worden als een aankondiging van de renaissance. Misschien hebben we de gedachte dat we aan een renaissance werken nodig. Misschien ook moeten we weer onmiddelijkheid accepteren.

Pieter Bergé’s bijdrage laat zien dat het requiem een lange traditie kent waarbij de componisten zo veel vrijheid namen als zij van hun opdrachtgever kregen. Joey Roukens plukt ook vrijelijk uit stijlen en middelen, maar heeft toch gekozen voor het strakke kader van de Latijnse liturgie. Daarbinnen klinkt een geheel eigen muzikale taal die helemaal bij deze tijd past.

’s-Hertogenbosch, 2022