Het is begin oktober als ik deze regels schrijf. 2020 heeft nog zo’n drie maanden in petto, en toch is het nu al een jaar van bedenkelijke records. Volgens de Amerikaanse National Oceanic and Atmospheric Administration (noaa) was de afgelopen zomer de warmste die ooit werd geregistreerd op het noordelijk halfrond – alweer. Het knmi noteerde het droogste Europese voorjaar sinds het begin van de metingen, en kon daar in augustus de langste Nederlandse hittegolf aan toevoegen. Ondertussen smolt het poolijs sneller dan voor mogelijk werd gehouden, waren we getuige van ongekend hevige bosbranden in Australië, de Amazone en Californië, en werd het in juni ruim veertig graden in Siberië.

Klimaatverandering is in volle gang en voltrekt zich in een dusdanig tempo dat het Parijse klimaatdoel van maximaal 1,5 graad opwarming inmiddels een sprookje lijkt. Tel daarbij de alarmerende achteruitgang van de wereldwijde biodiversiteit, de toenemende vervuiling en de mondiale ineenstorting van ecosystemen, en het laat zich raden waarom ecologische thema’s steeds vaker resoneren in de hedendaagse muziek en geluidskunst. Het is een trend die ik als onderzoeker van het ArtEZ Lectoraat Theorie in de Kunsten nauwgezet volg. Het is tevens een ontwikkeling die zich weerspiegelt in de afgelopen edities van November Music, festival voor nieuwe muziek. Denk aan performances als Biophonica van Evelien van den Broek en Decay van Claudia Molitor (beide 2019). Of aan een vertrouw- de November Music-naam als Kate Moore (centrale componist in 2018), in wier werk onze verhouding tot de natuur al langere tijd een rode draad is.

Om het groeiende ecologische engagement in de hedendaagse muziek nader te onderzoeken, besloten November Music en het Lectoraat Theorie in de Kunsten afgelopen voorjaar tot een gezamenlijke publicatie over
het onderwerp. Het resultaat is het essay dat voor u ligt. Weerklanken, ecologische resonanties in de hedendaagse muziek en geluidskunst is een verkenning van de vraag hoe makers van nu zich verhouden tot een van de meest urgente thema’s van deze tijd. De recente programma’s van November Music vormen daarbij het vertrekpunt voor een bredere contextualisering van het onderwerp, waarbij ik tevens heb gekeken naar verbanden met hedendaagse filosofie en kritische theorie. Ook daarin zijn ecologische thema’s immers actueler dan ooit, getuige het werk van onder anderen Timothy Morton, Bruno Latour, Michel Serres en Jane Bennett. Bovendien zijn kunstpraktijk en theorie geenszins geïsoleerde terreinen, maar via tal van wisselwerkingen en weerklanken verbonden in wat je een culturele ecologie zou kunnen noemen.

Weerklanken, ecologische resonanties in de hedendaagse muziek en geluidskunst is er gekomen omdat November Music mij in 2018 reeds de kans gaf om een bundel te schrijven over het ecologisch geëngageerde werk van Kate Moore. Enkele concepten die in ...along the landscape and flowing currents aan bod kwamen, zijn in deze bundel verder uitgewerkt. Daarnaast heeft het ArtEZ Lectoraat Theorie in de Kunsten mij de afgelopen twee jaar in staat gesteld om een theoretische basis te leggen voor mijn research. Het derde hoofdstuk, over muziek en ecologische vormen van tijd, vindt zijn oorsprong in de vierdelige seminarreeks Time Matters die onderzoekers van het Lectoraat organiseerden in het studiejaar 2019-’20.

Tot slot enkele woorden over de opzet van de bundel, die in vijf hoofdstuk- ken een beweging van binnen naar buiten beschrijft. Van hedendaagse natuurevocaties in de concertzaal (hoofdstuk I) verschuift het perspectief in hoofdstuk II naar makers die werken met field recordings en natuurlijke soundscapes. Na een intermezzo over muziek en ecologische vormen van tijd (hoofdstuk III) focus ik me in hoofdstuk IV op site-specifiek werk in de buitenlucht, om uiteindelijk toenadering te zoeken tot de niet-menselijke wereld van de dingen (hoofdstuk V).

Joep Christenhusz

Hilversum, 4 oktober 2020